Beschouwingen bij de begroting van 2023

Hieronder vindt u de tekst van de algemene politieke beschouwingen bij de begroting voor 2023, zoals uitgesproken door onze fractievoorzitter.

Voorzitter,

Deze beschouwingen wil ik beginnen door te benadrukken dat het voor de PvdA enorm belangrijk is dat iedereen in onze mooie gemeente mee kan doen op een gelijkwaardige manier. Kansengelijkheid staat deze dagen extra onder druk door stijgende kosten. Ook in onze gemeente wordt het voor meer mensen moeilijk om rond te kunnen komen en gelijkwaardig mee te kunnen doen in onze samenleving. Zo becijferde ABN Amro enkele weken geleden op basis van gegevens uit de incassobranche nog dat er dit jaar 20.000 huishoudens met problematische schulden bijgekomen zijn en verwacht wordt dat er volgend jaar 30.000 bijkomen. Omdat leefgeld voor mensen in schulden niet geïndexeerd wordt zal met de huidige inflatie het nog moeilijker worden voor deze groep mensen om rond te kunnen komen.

De begroting

Voorzitter, Als we de aanbiedingsbrief van de begroting van vorig jaar vergelijken met de huidige, dan valt op dat er een enorm positief verschil is in het verwachte resultaat voor 2023 (600k), 2024 (1.450k) en 2025 (2.000k). Ik zou daar graag een duiding van de wethouder over willen hebben. Wordt er op andere wijze begroot dan vorig jaar?

En als we kijken naar de uitkomsten van de septembercirculaire, dan staan we er voor de komende jaren nog beter voor. Voor de eerstkomende jaarschijven is dat dus goed nieuws. We hopen dat de rijksoverheid een betrouwbare partner blijft. In elk geval is het een positief teken dat een deel van het ravijnjaar 2026 gecompenseerd wordt.

Graag geven wij een beschouwing op de programmabegroting per beleidsprogramma.

Sociale leefomgeving

Allereerst sociale leefomgeving. Als PvdA vinden we het belangrijk dat we het sociaal domein blijven versterken, en iedereen de zorg krijgt die nodig is. Iedereen die dat nodig heeft, moet kunnen rekenen op een vangnet van de overheid. We zijn het er mee eens dat werk een belangrijk middel voor zelfredzaamheid en maatschappelijke participatie kan zijn – zoals in de begroting staat, maar we moeten ons ook realiseren dat dit niet voor iedereen mogelijk is.

Als PvdA zijn we blij met het recente maatregelenpakket ten aanzien van geldzorgen en de energieproblematiek. Ik wil het college vragen welke mogelijkheden er zijn om de maatregelen in het gelanceerde pakket ook in 2023 door te laten lopen. Het rijk heeft inmiddels een energieplafond ingesteld, maar ook andere kosten blijven door de inflatie heel hoog. En ook het energieplafond betekent nog steeds meer kosten, deels omdat de energiebelasting weer naar het oude hoge niveau gaat. De PvdA blijft aandacht houden en vragen voor kwetsbare inwoners.

Ten aanzien van het buurtvervoer begrepen we dat er een bus bijkomt. Voor met name ouderen en mensen met een beperking is het OV er niet beter op geworden en kan dit een uitkomst zijn. In het coalitieakkoord las ik dat er geld vrijgemaakt wordt voor een extra auto, maar toch wordt eerst onderzoek gedaan. Wat kunnen we concreet verwachten?

In de begroting lezen we over diverse beleidsvisies die het college gaat schrijven: onder meer over het vastleggen van beleidskaders voor de doorontwikkeling en transformatie van het sociaal domein, de doorontwikkeling van de monitoring van het sociaal domein, een lokale inclusieagenda en de woonzorgopgave. Zonder op dit moment op de inhoud hiervan in te gaan constateren we dat hier kaders gesteld gaan worden over het beleid in de sociale leefomgeving voor de komende jaren. Als raad stellen wij de kaders vast, en daarom vinden we het belangrijk -eigenlijk niet meer dan vanzelfsprekend- dat wij in dit proces als raad in een vroeg stadium betrokken worden.

Een goed voorbeeld was de avond over het Werkbedrijf eerder dit jaar, waarna er een goed voorstel kwam van het college waarin de wensen en bedenkingen van de raad meegenomen werden. Dat verbetert de besluitvorming. In het coalitieakkoord lezen we bij de bestuursstijl dat ‘we steeds actief in gesprek blijven met de raad en inwoners over nieuwe ontwikkelingen die opkomen tijdens deze raadsperiode’.

Daarom dienen wij een motie in met de strekking dat we het college vragen om de raad bij belangrijke beleidstrajecten die in de begroting genoemd worden een startnotitie voor te leggen. Ik wil graag benadrukken dat dit zeker niet bedoeld is als wantrouwen, maar als uitspraak van de raad om bij deze thema’s kaders mee te kunnen geven voordat er raadsvoorstellen op de agenda staan.

Bij belangrijke dossiers in het fysieke domein, zoals VCM, Kanaalzone en de Woonvisie is toegezegd dat we bijgepraat worden en hierover met de raad in gesprek gegaan wordt. Wellicht dat de verantwoordelijk wethouders over in de motie genoemde thema’s die aangekondigd worden in de begroting ook toezeggingen willen doen?

In het sociaal domein wordt in 2023 in elk geval gedaan wat nodig is.

Fysieke leefomgeving

Voorzitter, dan het programma fysieke leefomgeving.

Veranderingen in de openbare ruimte hebben veel impact en krijgen daardoor vaak veel aandacht. Dat zien we nu bij de Kanaalzone en de voorgenomen verplaatsing van Juliana. Veel is onzeker. We vinden het prettig dat de wethouder de raad op korte termijn zal informeren over de projecten Kanaalzone en Vitaal Centrum Malden, zodat ook wij het hele plaatje compleet hebben. We zullen lastige, maar goed afgewogen keuzes moeten maken bij de beslismomenten. Voor ons staat voorop dat er een substantieel aantal betaalbare woningen bijkomt.

Want, voorzitter, de woningnood onder starters blijft onverminderd groot. Het is voor jongeren zo ongeveer onmogelijk om een huis te bemachtigen in onze gemeente. Helaas moeten we constateren dat er weer vertraging is bij de ontwikkeling van Tiny Houses.  In het coalitieakkoord en de begroting wordt helaas geen aandacht besteedt aan starters op de woningmarkt. Als PvdA maken we ons zorgen over jongerenhuisvesting. We hebben begrepen dat de woonvisie binnenkort op de agenda staat en willen dan graag met elkaar verder spreken over dit thema.

Voorzitter, we zijn blij dat het college uitvoering geeft aan de motie over het Schone Lucht Akkoord en ik wil het college via u hierbij bedanken voor de raadsmededeling.

Dan duurzaamheid. We delen de prioritering van zon, water en wind bij het opwekken van duurzame energie en wachten verdere stappen en de actualisatie van de routekaart af.

Het woord isoleren, of isolatie komen we welgeteld nul keer tegen. Terwijl dat juist een actueel en belangrijk thema is. Wat we niet gebruiken aan energie hoeven we niet te compenseren en het levert een lagere energierekening op. We hebben het in onze gemeente veel over nieuwbouw, maar er zou meer aandacht moeten zijn voor bestaande bouw.

Uit recent onderzoek van TNO kwam naar voren dat de overheid een actievere rol moet aannemen: het opschalen van woningverduurzaming is een no-brainer. Het is bekend welke woningen er het slechtste aan toe zijn: die moeten het eerste aangepakt worden. 1,5 miljoen woningen in Nederland, dus ook een substantieel aantal in onze gemeente. Woningverduurzaming leidt onder meer tot een reductie van de koopkrachtdaling, bestrijdt energiearmoede en versterkt de economie.

En daarom moeten we als gemeente wat ons betreft verder gaan dan een stimulerende rol. Met Oosterpoort moeten we intensief in gesprek blijven over slecht geïsoleerde woningen, en kijken of versnelling mogelijk is. Maar ook mensen in koopwoningen die nodige investeringen in isolatie niet zelf kunnen financieren en voor wie een duurzaamheidslening niet of nauwelijks tot de mogelijkheden behoort, verdienen hulp van onze gemeente. Zoals bijvoorbeeld in Zutphen het geval is. Daarom dienen we bij dit thema ook een motie in die ik straks zal voorlezen.

Uit de antwoorden op de vragen in de commissie blijkt dat er dingen gebeuren om energiearmoede te bestrijden. Dat is goed voor de korte termijn, maar dat potje is straks op. Isoleren helpt mensen op de lange termijn. De bedoeling van de motie is vooral dat we als gemeente meer ambitie uitstralen en prioriteit geven aan isoleren, met aandacht voor mensen met een kleine beurs.

Bestuur en organisatie

Voorzitter, ten aanzien van het programma bestuur en organisatie blijven we het vreemd vinden dat er een taakstelling is terwijl er ook een krappe arbeidsmarkt is. Daarnaast zijn de uitdagingen flink, zeker bij de grote projecten. Bij woningbouwplannen blijkt dat een gebrek aan personele capaciteit oorzaak is van de grote vertraging in planontwikkeling, in elk geval in Overasselt.

De keuze om meer in te zetten op handhaving ondersteunen wij. Deze wens hadden wij de afgelopen jaren ook.

Conclusie

Voorzitter, vanavond spreken we over de begroting. Als PvdA vinden we dat er veel meer ambitie uitgestraald had kunnen worden. De financiële toestand van de gemeente laat incidentele mogelijkheden toe om te investeren in een sterker sociaal domein, in duurzaamheid en het verbeteren van de leefomgeving. Een voorbeeld is het verhogen van de bijzondere bijstand, een wens van onze fractie.

In plaats daarvan zien we een conservatief financieel beleid en moet de organisatie krimpen.

Concluderend stellen we vast dat wij niet tegen deze begroting zijn, maar ambitie missen, terwijl er meer mogelijk is. Vanuit een kritisch-constructieve houding zullen wij proberen mee te denken.

Mijn bijdrage begon ik door te zeggen dat er veel uitdagingen zijn: ook in onze gemeente zullen straks meer mensen het hoofd niet meer boven water kunnen houden. Ongetwijfeld zal bijgestuurd gaan moeten worden waar dat nodig zal zijn. We wensen het college veel succes met alles.

• De motie om van te voren een startnotitie te ontvangen bij belangrijke beleidstrajecten is ingetrokken, nadat de wethouder toezegde een memo te versturen naar de raad over de genoemde thema’s.
• De motie over isoleren is teruggetrokken nadat de wethouder aangaf wat er gevraagd werd te omarmen binnen de gehele uitdaging van verduurzaming.